Γραμμένος Ευστάθιος, Θεολόγος Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής, Πρωτοψάλτης Μητροπολιτικού Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Βόλου

Αναμφίβολα, η  Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ιδιαίτερα δε η  Μεγάλη Εβδομάδα, μπορεί να χαρακτηριστεί ως η σημαντικότερη, ωραιότερη και πιο κατανυκτική περίοδος του Εκκλησιαστικού έτους. Συγχρόνως αποτελεί τον πιο απαιτητικό σταθμό της Ιεροψαλτικής διακονίας.

Στα κείμενα των Ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας, οι θεόπνευστοι άγιοι υμνογράφοι, άνδρες και γυναίκες, αποτύπωσαν με την γραφίδα τους και μετέφεραν με παραστατικό και γλαφυρό τρόπο το Θείο Πάθος. Φωτισμένοι Μελουργοί, Μαΐστορες, Πρωτοψάλτες και Λαμπαδάριοι,  μύστες της Ιερής Τέχνης του Δαμασκηνού, παλαιότεροι και νεότεροι, επένδυσαν μουσικά αυτά τα κείμενα, με τρόπο εκφραστικό, αποδίδοντας αριστοτεχνικά, τα γεγονότα, τις καταστάσεις και τα συναισθήματα που πηγάζουν μέσα από αυτά.

Με βάση τα παραπάνω, ο Ιεροψάλτης καλείται να φέρει σε πέρας μια δύσκολη και συνάμα υψηλή αποστολή. Αφενός μεν να εκτελέσει κατά τρόπο άρτιο μουσικά τα υμνολογικά αυτά κείμενα, αφετέρου δε να μεταφέρει την ουσία και το περιεχόμενό τους στους πιστούς. Και το μεν πρώτο, εξαρτάται από τη μουσική και επιστημονική του επάρκεια πάνω στο αντικείμενο, τη μελέτη και τον βαθμό πρόσληψής του. Το δεύτερο όμως και δυσκολότερο, έχει να κάνει με την εσωτερική του κατάσταση και την ίδια του την υπόσταση. Και αυτό, γιατί ο Ιεροψάλτης πρωτίστως είναι πιστός ο ίδιος, μέλος του πληρώματος της Εκκλησίας του Χριστού. Και πρώτος αυτός πρέπει να βιώνει αυτά που ψάλλει. Πώς αλήθεια μπορείς να αποδώσεις και να μεταφέρεις τα βιώματα, τα συναισθήματα, τα πάθη τα ίδια του Θεανθρώπου και των άλλων πρωταγωνιστών των ιστορουμένων γεγονότων, αν πρώτα εσύ ο ίδιος δεν τα ενστερνιστείς, δεν τα βιώσεις, δεν τα κατανοήσεις στο μέτρο του δυνατού; Χαρακτηριστική είναι η προτροπή του υμνογράφου του ιδιομέλου των αίνων της Μεγάλης Δευτέρας : «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς, κεκαθαρμέναις διανοίαις, συμπορευθῶμεν αὐτῷ, καὶ συσταυρωθῶμεν, καὶ νεκρωθῶμεν δι' αὐτόν, ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς, ἵνα καὶ συζήσωμεν αὐτῷ …». Να συμπορευτούμε δηλαδή με τον Χριστό, να συμπάσχουμε, να νεκρωθούμε γι΄ αυτόν και όλοι μαζί να αναστηθούμε και να αναγεννηθούμε στο Ζωοποιό Φως της Αναστάσεως.

Ο Ιεροψάλτης  γίνεται εκ των πραγμάτων η γέφυρα του λόγου και της μουσικής με το εκκλησίασμα, βοηθόντας το να οδηγηθεί με κατάνυξη στην προσευχή. Γιατί, όπως έλεγε ο αείμνηστος Δάσκαλός μας, Πρωτοψάλτης Μιχαήλ Μελέτης, «η Βυζαντινή Μουσική είναι προσευχή». Για να προκαλέσουμε και να μεταφέρουμε όμως την προσευχή και να βοηθήσουμε τους άλλους να προσευχηθούν, πρέπει εμείς οι ίδιοι πρώτοι να το κάνουμε ή τουλάχιστον να το προσπαθήσουμε. Και φαίνεται αυτό· δε μπορούμε να το κρύψουμε. Το νιώθουμε μέσα στο ναό. Το βλέπουμε στα βλέμματα των πιστών, που πολλές φορές μας λένε εύγλωτα τόσα ευχαριστώ, όταν τους ανεβάζουμε  κοντά στον «τα πάντα Έχοντα». Αυτά τα ίδια βλέμματα,  μας αποδοκιμάζουν και μας ψέγουν σιωπηρά, κάθε φορά που κάνοντας λανθασμένη χρήση των πλούσιων φωνητικών μας ικανοτήτων, παρασυρόμαστε σε μελωδίες που τέρπουν μεν τα ώτα, είναι όμως ξένες προς το κλίμα των ημερών και γενικότερα προς το ύφος και το ήθος των υμνογραφικών κειμένων.

Βαδίζοντας στην πέμπτη δεκαετία του βίου  και κλείνοντας σχεδόν σαράντα χρόνια  Ιεροψαλτικής παρουσίας στο αναλόγιο, μας διακατέχει το ίδιο συναίσθημα και η ίδια προσμονή. Να βιώσουμε σαν την πρώτη φορά την Ιερή και ξεχωριστή αυτή περίοδο. Να ψάλλουμε, με το εκκλησίασμα να σιγοψιθυρίζει, το «Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται …», την «Κασσιανή …», το «Σήμερον κρεμᾶται …», τα εγκώμια, το «Χριστός Ἀνέστη …». Καλή Ανάσταση!